Afty to nadżerki o okrągłym lub owalnym kształcie, które są otoczone czerwoną obwódką. Najczęściej pojawiają się na wewnętrznej stronie policzków, podniebieniu miękkim, języku lub wargach, powodując ból i dyskomfort (zwłaszcza podczas jedzenia i mówienia). Ich powstawanie nie jest jednoznacznie wyjaśnione, jednak istnieją czynniki sprzyjające ich powstawaniu. Są to między innymi: niedobory witaminowe, osłabienie układu odpornościowego, alergie pokarmowe, urazy mechaniczne, przewlekły stres oraz zaburzenia hormonalne. Niektóre badania sugerują również, że stosowanie agresywnych past do zębów z laurylosiarczanem sodu może podrażniać błonę śluzową i zwiększać podatność na afty. Jednym z istotnych czynników sprzyjających ich powstawaniu jest również stan zdrowia dziąseł, który może wpływać na równowagę mikroflory jamy ustnej oraz reakcje zapalne organizmu.

Dziąsła pełnią kluczową rolę w ochronie zębów i błony śluzowej przed infekcjami, stanowiąc naturalną barierę przed szkodliwymi bakteriami. Zdrowe dziąsła są różowe i jędrne oraz nie krwawią podczas szczotkowania lub jedzenia, co świadczy o ich dobrej kondycji. Jeśli jednak są osłabione, krwawiące lub objęte stanem zapalnym, tworzą podatne środowisko dla rozwoju bakterii i infekcji, które mogą negatywnie wpływać na całą jamę ustną. Przewlekłe zapalenie dziąseł może prowadzić do poważniejszych problemów, a także osłabiać naturalną odporność błony śluzowej, zwiększając ryzyko powstawania bolesnych aft. Ponadto, choroby dziąseł mogą mieć wpływ nie tylko na zdrowie jamy ustnej, ale także na ogólny stan organizmu, zwiększając ryzyko chorób układu krążenia bądź cukrzycy.

Mikroflora bakteryjna jamy ustnej odgrywa niezwykle ważną rolę w utrzymaniu zdrowia śluzówki, pomagając w ochronie przed patogenami i wspierając równowagę ekosystemu jamy ustnej. U osób z chorobami dziąseł często występuje zaburzona równowaga bakteryjna, a to z kolei prowadzi do zwiększonego namnażania się patogenów mogących wywoływać stany zapalne i podrażnienia. Badania sugerują, że niektóre szczepy bakterii obecne w stanach zapalnych dziąseł mogą przyczyniać się do powstawania aft poprzez wywoływanie reakcji immunologicznych i osłabienie bariery ochronnej błony śluzowej. Dodatkowo, toksyny wydzielane przez chorobotwórcze bakterie mogą podrażniać tkanki i przyspieszać rozwój bolesnych nadżerek.

Stan zapalny dziąseł charakteryzuje się zaczerwienieniem, obrzękiem oraz krwawieniem podczas szczotkowania zębów. Jeśli nie jest leczony, może prowadzić do zaawansowanej choroby przyzębia, osłabiając nie tylko dziąsła, ale także cały ekosystem jamy ustnej. Przewlekły stan zapalny osłabia odporność błony śluzowej i zwiększa podatność na mikrourazy, które często są bezpośrednią przyczyną powstawania aft – zwłaszcza w wyniku mechanicznych podrażnień podczas jedzenia lub mycia zębów. Dodatkowo, stan zapalny dziąseł wpływa na reakcje układu odpornościowego, co może prowadzić do nadmiernej reakcji organizmu na niewielkie podrażnienia, powodując powstawanie bolesnych owrzodzeń. W rezultacie nieleczone choroby dziąseł mogą przyczyniać się do długotrwałych problemów z błoną śluzową, zwiększając częstotliwość nawrotów aft i wydłużając czas ich gojenia.

Codzienna higiena jamy ustnej to podstawa profilaktyki zarówno chorób dziąseł, jak i aft. Regularne szczotkowanie zębów przynajmniej dwa razy dziennie, używanie nici dentystycznej oraz stosowanie płukanek antyseptycznych pomagają eliminować bakterie odpowiedzialne za stany zapalne i wspierają utrzymanie zdrowej flory bakteryjnej w jamie ustnej. Warto również unikać zbyt agresywnego szczotkowania, które może prowadzić do podrażnień błony śluzowej i mikrourazów (sprzyjających powstawaniu aft), a także stosować delikatne ruchy podczas czyszczenia zębów i dziąseł. Dodatkowo, stosowanie szczoteczek o miękkim włosiu oraz past do zębów bez drażniącego laurylosiarczanu sodu (SLS) może zmniejszyć ryzyko powstawania tych bolesnych zmian i poprawić komfort codziennej pielęgnacji. Nie bez znaczenia są także odpowiednie nawodnienie organizmu oraz zdrowa dieta bogata w witaminy i minerały, które wspierają regenerację błony śluzowej i wzmacniają dziąsła.

Zdrowie dziąseł ma znaczący wpływ na ryzyko występowania aft, ponieważ stan zapalny, zaburzenia mikroflory bakteryjnej oraz osłabiona odporność błony śluzowej jamy ustnej mogą sprzyjać powstawaniu bolesnych nadżerek. Dlatego też dbanie o higienę jamy ustnej, prawidłową dietę i zdrowy styl życia stanowią podstawowe elementy profilaktyki zarówno chorób dziąseł, jak i aft. Regularne kontrole stomatologiczne oraz świadome podejście do pielęgnacji jamy ustnej mogą znacząco zmniejszyć ryzyko pojawiania się tych nieprzyjemnych zmian, a także przyspieszyć ich gojenie, jeśli już się pojawią. Warto pamiętać, że zdrowa jama ustna to nie tylko estetyka i komfort, ale także istotny element ogólnego stanu zdrowia organizmu. Inwestując w codzienną pielęgnację dziąseł i zębów, można nie tylko uniknąć aft, ale także zapobiec poważniejszym problemom zdrowotnym w przyszłości.